Review Darwins Wormenboek door Jelle Reumer
DOOR JELLE REUMER Bionieuws, 30 november 2019
Weinig dieren zijn ecologisch zo belangrijk als wormen. Charles Darwin schreef er een boek over, dat nu eindelijk is vertaald.
DARWINS WORMENBOEK – HUMUSVORMING DOOR WORMEN, MET OBSERVATIES OVER HUN LEVENSWIJZE – Charles Darwin
Vertaling Toon van der Ouderaa Paperback, 174 pagina’s, 19,90 euro.
Iedereen die een tuinpad heeft, kent het verschijnsel: kleine hoopjes tussen de klinkervoegen omhoog geperste wormen‘poep’. Wormen of regenwormen vormen een fascinerende diergroep die men vooral kent als de rozerode kronkelende glibberaars die tijdens het spitten bovenkomen en die bij velen een yaghh!-gevoel veroorzaken. Toch zijn weinig diergroepen zo belangrijk voor de natuur én de land- en tuinbouw als wormen. Juist onlangs verscheen in Science van 25 oktober een artikel over het belang van wormen voor ecosystemen en hun wereldwijde verspreiding. Aantallen en soortenrijkdom blijken het hoogst in de gematigde streken (zie ook Bionieuws 17: ‘Wormparadijs ligt ter hoogte van Europa’). Maar deze onderzoekers waren niet de eersten die zich met de wormenstudie bezighielden.
BESTSELLER
Zij hebben een illustere voorganger: Charles Darwin schreef een heel boek over wormen. Dat boek, met de fraaie titel The formation of vegetable mould through the action of worms with observations on their habits verscheen op 10 oktober 1881, kort voor Darwins dood (hij stierf een half jaar later). Het was meteen een bestseller, die aanvankelijk beter verkocht dan On the origin of species. In 1882 verscheen, bezorgd door zoon Francis Darwin, het zevende duizendtal en in datzelfde jaar kwamen er vertalingen in het Duits en Frans. Helaas is het boek nooit in het Nederlands vertaald. Tot nu! Sinds enkele weken ligt Humusvorming door wormen, met observaties over hun leefwijze, kortweg Darwins Wormenboek, in de winkel. De vertaling door Toon van der Ouderaa is gebaseerd op de editie van Francis Darwin, en in eigen beheer uitgegeven. Dat laatste, dat geen Nederlandse uitgever er brood in zag, is nogal bevreemdend. Pas toen Van der Ouderaa zijn eerste vijfhonderd exemplaren had laten drukken bleek een uitgever geïnteresseerd. Hopelijk is deze wel voor een tweede druk te porren. De illustraties verdienen namelijk een betere druktechniek.
Het mag de pret niet drukken: Darwins Wormenboek is heerlijk om te lezen en de vertaling is zeer geslaagd. ‘Na aarde ingeslikt te hebben, hetzij om zijn gang te maken of als voedsel, komt een worm spoedig naar de oppervlakte om zijn lichaam te ledigen. De uitgescheiden aarde is door en door vermengd met darmsappen en is hierdoor kleverig geworden. Na drogen wordt het hard.’ Darwin heeft een groot deel van zijn leven aan het observeren van de regenworm en diens ontlasting gewijd. Hij zette daartoe ook zijn kinderen in, evenals een nicht, Lucy Wedgwood, en correspondeerde veel met andere wormobserveerders. Wormen produceren humus. In hun darm. De uitscheiding ervan brengt jaarlijks enorme hoeveelheden ‘aarde’ omhoog, waarbij objecten langzaam worden begraven. Het gaat om vele tonnen droge massa per hectare per jaar. Romeinse ruïnes liggen verstopt onder vele decimeters dikke pakketten wormenpoep. Maar ook tuinpaden: wie niet af en toe veegt, zal het plaveisel langzaam begraven zien worden. Wormen vormen een belangrijke geologische kracht, die met hun activiteit erosie en sedimen- tatie bevorderen. De wormhoopjes vallen uit elkaar, wind, regen en de zwaartekracht doen de rest. Zonder wormen zou de wereld er heel anders uitzien.